Wees wat zachter voor jezelf

Als enig kind groeit Heleen op in de buurt van de RAI. Wanneer ze riant gaat puberen, zoekt ze de grenzen op. Haar anti-autoritaire ouders doen niet aan grenzen en hebben bovendien hun eigen problemen. Het gaat mis. Heleen gaat drugs gebruiken  – coke en speed – en zoekt aandacht van vaak de verkeerde mensen. Na het overlijden van haar eerste grote liefde (zelfdoding) gaat het bergafwaarts. Het gebruik wordt problematisch. Schulden stapelen zich op. Heleen voelt zich  eenzaam, ook in haar rouw. Vriendinnen heeft ze niet. De pijn snuift ze weg.

Een groot contrast met nu. We hebben afgesproken in het huis van haar beste vriendin, die halverwege het gesprek binnenkomt om iets op te halen en er weer vandoor gaat.  “Zo’n schat”, zegt Heleen. Het hebben van vriendinnen heeft haar leven enorm verrijkt. Na een slok thee legt ze uit waarom: “In eenzaamheid maak je geen stappen.”

In eenzaamheid maak je geen stappen
Op dit moment volgt Heleen de tweejarige opleiding Ervaringsdeskundigheid in de Zorg en Welzijn aan de Hogeschool van Amsterdam. Ze loopt stage bij De Regenboog Groep. Sinds oktober 2019 is ze vrijwilliger voor een jongen die kampt met een verslaving. Ze gaat  vanmiddag weer naar hem toe. “Ik verheug me erop. We delen elkaars humor en hebben ook zelfspot. Vaak sta ik met meer energie buiten als toen ik binnen kwam.  Af en toe hebben we een uitje. Zo zijn we al naar Sea life geweest in Scheveningen. We ruimen soms samen zijn huis op. [lacht] Anders dan ik heeft hij nogal wat spullen. Eerst dacht ik: weg ermee! Maar het mooie is dat achter al die spullen een verhaal schuil gaat. Iets is bijvoorbeeld van zijn moeder geweest. Zo kom je op een hele natuurlijke manier met elkaar in contact. Veel beter dan elkaar rechtstreeks bevragen en aankijken, zo van: vertel eens. Door samen te koken, op te ruimen of de hond uit te laten, kom je veel eerder tot de kern. Wat niet wil zeggen dat het altijd op deze manier moet.”

We snapten elkaar woordeloos
Zelf heeft ze genoeg ervaring met mensen die zo’n vertel-eens-gesprek voeren. Goed bedoeld, maar de formele hulpverlening sloeg niet aan bij Heleen. “Ik dacht alleen maar: die persoon aan de andere kant van de tafel heeft alles op orde en ik niet. Of ik kreeg een schema mee naar huis waarop stond dat ik elke dag minder moest gebruiken. Ik dacht: hallo, ik kan wel rekenen, dat is niet de issue. Je wil iemand die je begrijpt. In mijn geval was dat Otto, een coach die zelf ook niet helemaal rechtdoor had geleefd. Tijdens een van onze eerste gesprekken vertelde hij dat hij heel lang aan alcohol verslaafd was geweest. Ineens viel al mijn schaamte weg. Soms hoefden we niet eens te praten, maar snapten we elkaar woordeloos. Ik vond het ook een opluchting dat hij niet gelijk met een stappenplan kwam aanzetten, maar me gewoon de ruimte gaf. Otto leerde me zachter naar mezelf te kijken door me kritisch te bevragen: heb je werkelijk alles fout gedaan? Ben je echt zo’n slecht persoon? Ik heb me heel lang geschaamd voor hoe mijn leven was gelopen en dacht altijd dat ik al veel verder had moeten zijn. Die schaamte viel zoals gezegd weg, omdat hij ook zo zijn rafelrandjes had.”

Amsterdam is de stad waar ik me het meest eenzaam heb gevoeld
Enkele jaren na deze positieve ervaring voelde Heleen zich voldoende hersteld. Ze ging op zoek naar een opleiding ervaringsdeskundigheid plus een stageplek. “Door te googelen op de woorden ‘Amsterdam’ en ‘ervaringsdeskundigheid’ kwam ik terecht bij De Regenboog Groep. Ik kende de Regenboog van de inloophuizen. Niet dat ik er ooit binnen ben geweest, ik gebruikte altijd thuis,  leefde teruggetrokken en was angstig voor de buitenwereld. Toen ik de website van de Regenboog bestudeerde, zag ik dat het echt een Amsterdamse organisatie is, dat sprak me erg aan. Ik houd heel erg van Amsterdam, al is het ook de stad waar ik me het meest eenzaam heb gevoeld. Dus ik snap mijn maatjes wel.”

Je laat zien dat je er goed bij zit. Dat is hoopvol voor de ander
De opleiding die ze volgt is niet methodisch, het gaat meer om je grondhouding. Wanneer zet je je eigen ervaring in? Wanneer niet? En hoe kan het helpend zijn? “De ander is leidend”, zegt Heleen. “Je moet je dus feitelijk heel bescheiden opstellen en niet de hele tijd met je eigen verhaal op de proppen komen. Wat helpt is dat ik een scherpe luisteraar ben. Zelfs als iemand twee of drie uur tegen me praat, houd ik mijn aandacht erbij.”

Praktische tips geeft ze zeker, ook geeft ze wel eens voorzichtig advies. Maar zonder de verwachting dat iemand het opvolgt. “Advies geven heeft naar mijn inzicht niet zo veel zin, want mensen weten vaak zelf al wat voor hen juist is en wat niet. Goed luisteren is veel belangrijker. Mensen ruimte geven.” Na een stilte. “En soms moet je ook gewoon geluk hebben. Dat helpt ook in je herstel: dat het gewoon even meezit in je leven. Ik heb bijvoorbeeld door mijn werk twee vriendinnen gekregen. Gewoon toeval, maar heel erg belangrijk in mijn leven.  Veel mensen hebben de neiging hun problemen alleen op te lossen, terwijl het aangaan van verbinding vaak de sleutel is tot het oplossen van problemen. Wees wat zachter voor jezelf. Dat is echt mijn stokpaardje. Doe het rustiger aan met jezelf. Kijk naar wat wel goed gaat, naar wat je allemaal kan. Kijk naar wat je allemaal hebt overleefd. Je bent er nog! Eens verslaafd, altijd verslaafd? Daar geloof ik niet zo in. Ik zie mijn leven zeker niet als een dagelijks gevecht tegen verslaving. Het zal misschien wel altijd een zwakke plek blijven. En natuurlijk is het feit dat het nu beter met mij gaat hoopvol voor de ander. Ik laat zien dat ik er goed bijzit, maar ben ook eerlijk dat ik nog steeds op allerlei manieren struikelend door het leven ga.”

Wil jij er net als Heleen ook vrijwilliger worden? Wij zoeken naar Aardige Amsterdammers met en zonder ervaring die een paar uur per twee weken willen besteden aan een stadgenoot die wel wat extra aandacht kan gebruiken! Kijk op www.deregenboog.org/vrijwilligerswerk-Amsterdam

Tekst: Nicolline van der Spek; Fotografie: Merlijn Michon.