Uit de ETHOS-telling blijkt dat er zo’n 1.100 EU-burgers in Amsterdam leven zonder fatsoenlijk dak boven hun hoofd. Ze kwamen hier om te werken, maar raakten door omstandigheden in de problemen. Michael Sprokkereef, coördinator hulpverlening bij De Regenboog Groep: ‘Laten we deze mensen naar werk toeleiden en zo hun dromen helpen waarmaken.’
Op 8 oktober 2025 werden de cijfers gepresenteerd van de zogeheten ‘ETHOS-telling light’ in Amsterdam. Deze telmethode ziet dakloosheid als een gebrek aan volwaardige huisvesting. Zo komen ook mensen in beeld die nu vaak onder de radar blijven, zoals de jongere die bij vrienden op de bank slaapt en de gescheiden werkende vrouw die in haar auto overnacht. Of de EU-burger die in de problemen komt nadat het uitzendbureau hem of haar op straat zet. De telling laat zien dat zo’n 13.000 Amsterdammers dak- of thuisloos zijn. Daarvan komt naar 10% uit een ander EU-land, met name Polen, Roemenië en Hongarije. Maar er zijn ook mensen met Duitse, Spaanse of Italiaanse papieren.
Hogere aantallen in ETHOS-telling
Door de ETHOS-telling hebben we meer zicht op de omvang van de problematiek, vertelt Michael Sprokkereef. Hij is programmacoördinator van de hulpverlening aan EU-burgers bij De Regenboog Groep. ‘Maar we weten ook nog veel niet. Van de EU-burgers die wij helpen, leven er veel op straat. Deze groep zien we nu terug in de cijfers. Maar we vermoeden dat een aantal EU-burgers die precair gehuisvest zijn, bijvoorbeeld met veel mensen in één appartement, niet meegeteld zijn. De getallen zijn waarschijnlijk dus hoger dan die in het ETHOS-rapport.’
Woonplek kwijt
De meeste dakloze EU-burgers zijn naar Nederland gekomen op zoek naar een beter leven, vervolgt Sprokkereef. Ze willen hier geld verdienen voor thuis, en krijgen via uitzendbureaus werk in bijvoorbeeld de tuinbouw, een slachthuis of een distributiecentrum. ‘Het uitzendbureau zorgt vaak ook voor een woning. Maar iemand die ‘lastig’ doet of ineens niet meer nodig is, vliegt er net zo makkelijk weer uit. En raakt dus ook automatisch z’n woonplek kwijt. Zeker als er nog meer speelt – bijvoorbeeld een verslaving of psychiatrische problemen – kan de persoon in kwestie steeds verder wegzakken.’
Opvang en begeleiding
De Regenboog Groep bekommert zich al jaren om economisch dakloze EU-burgers. Maandelijks zien hulpverleners tussen de 400 en 600 mensen, zegt Sprokkereef. ‘We hebben Dobre 020. Dat is een straatteam met maatschappelijk werkers en ervaringsdeskundigen. In opvanghuis AMOC West kunnen mensen terecht voor een douche, eten, een slaapplek en nieuwe kleren. Daar is ook maatschappelijk werk aanwezig. Voor mensen die weer snel aan de bak kunnen, is er kortdurende opvang van twee weken. We begeleiden ze dan onder meer bij het vinden van nieuw werk. Voor de meer kwetsbare mensen is er opvang tot zes maanden mogelijk, inclusief bijvoorbeeld psychiatrische hulp, een detox-programma of instroom in een methadontraject. De opvang doen we samen met HVO-Querido.’
Zachte landing
Onderdeel van de hulp kan ook een begeleide terugkeer naar het land van herkomst zijn. Sprokkereef: ‘We hebben inmiddels zo’n 300 mensen een retourticket gegeven. Zo’n terugkeer gaat altijd in overleg. Soms heeft iemand geen banden meer met familie en ook geen plek om te verblijven. Onder de noemer ‘zachte landing’ hebben we in Polen en Roemenië een netwerk opgebouwd met plaatselijke organisaties die terugkeerders kunnen begeleiden. Ook als er bijvoorbeeld verslavingszorg nodig is.’
Europese kwestie
Een groot probleem blijft intussen dat arbeidsmigranten uit EU-landen goeddeels afhankelijk zijn van tamelijk louche uitzendbureaus, vervolgt Sprokkereef. ‘Dé oplossing zou hier zijn dat ze gewoon in dienst komen. Dan kunnen de koppelbazen ertussenuit en worden de werkgevers verantwoordelijk om goed voor hun medewerkers te zorgen. Dat kan de uitval enorm verminderen. Nu verdienen die uitzendbureaus veel geld, maar als het fout gaat moeten we mensen met gemeenschapsgeld weer oplappen.’ Inmiddels is het probleem van dakloze EU-burgers ook landelijk een stuk beter in beeld, stelt Sprokkereef vast, maar welbeschouwd is het een Europese kwestie. ‘Het is heel fijn dat Amsterdam meebetaalt aan de opvang in Polen en Roemenië. Maar het zou eigenlijk niet moeten hoeven.’
Eigen geld verdienen
Ondanks de ruimere landelijke aandacht blijft het hulpaanbod te krap. De ETHOS-telling laat zien dat de groep veel groter is dan we nu kunnen opvangen, aldus Sprokkereef. ‘Er is zeker wat veranderd, maar mij gaat het nog te langzaam. Bij De Regenboog Groep en andere betrokken zorgpartijen in de stad loopt het nog altijd over de schoenen.’ Hij beseft dat structurele oplossingen niet eenvoudig zijn. Er is niet zomaar meer betaalbare huisvesting beschikbaar en ook de noodzakelijke doorstroom in de maatschappelijke opvang is niet eventjes te versnellen. In elk geval is er meer maatschappelijk werk en kortdurende opvang nodig, zegt Sprokkereef. ‘En laten we het deze mensen gewoon veel makkelijker maken hun droom te laten uitkomen, namelijk stabiel aan het werk kunnen en hun eigen geld verdienen. Daar is iedereen bij gebaat. Ook de werkgevers die nu nog een uitzendbureau inschakelen.’
Tekst: Marc van Bijsterveldt | Foto: Ewa Wielgat
Congres over zorg, onderdak en recht.
Op 16 oktober 2025 organiseert De Regenboog Groep een gratis congres over zorg, onderdak en recht. De middag (12.30-18.00u) is bedoeld voor onderzoekers, beleidsmakers, ervaringsdeskundigen en hulpverleners. Hoe is de hulpverlening aan ongedocumenteerde mensen in verschillende Europese landen georganiseerd? Hoe het zit met rechten van dakloze EU-burgers in Nederland? En hoe kunnen we beter gebruik maken van bestaande ruimte om dakloosheid tegen te gaan? Er zijn nog plaatsen vrij, dus meld je aan.