Onder invloed van maatschappelijke ontwikkelingen, zoals de antipsychiatriebeweging, komt er begin jaren negentig aandacht voor een ‘nieuwe’ groep kwetsbare mensen: (voormalige) psychiatrische patiënten. Mensen met psychiatrische problemen worden niet meer langdurig in klinieken behandeld: uitgangspunt wordt nu juist dat zij in hun eigen woonomgeving blijven functioneren. Sommigen dreigen echter in een sociaal isolement te komen. De bestaande zorg- en dienstverlenende instellingen zijn niet ingericht op het geven van voldoende sociale en informele ondersteuning. In Amsterdam leidt dit tot het idee van maatjesprojecten en uiteindelijk tot de oprichting van de stichting Amsterdamse Vriendendiensten.
Geen hulp maar vriendschap
In een maatjesproject worden mensen die door een (eerdere) psychiatrische aandoening in een maatschappelijk isolement zijn of dreigen te raken, in contact gebracht met een vrijwilliger. Die wordt hun maatje. Elke week spreken ze samen af. Het gaat nadrukkelijk niet om hulpverlening, maar om vriendschappelijke omgang, gebaseerd op wederzijds respect. Dus geen ‘veranderingsdoelen’ stellen, maar mensen aanspreken op hun gezonde kanten. Omdat daar behoefte aan is, start er eind 1996 naast de individuele maatjescontacten ook een groep voor vrouwen. Zij komen tweewekelijks bij elkaar. Voor de gezelligheid, maar regelmatig staan ook discussies over bepaalde thema’s op het programma. En de deelnemers maken gezamenlijke uitstapjes buiten de deur.
Autonomer en actiever
In 1997 organiseren Vriendendienst Borgerstraat, de Schieman en de Kompaan in de Rode Hoed gezamenlijk het symposium ‘Op de brug tussen zorg en welzijn’ met als doel een breed draagvlak voor deze projecten te creëren binnen de geestelijke gezondheidszorg (ggz) en bij de stadsdelen. Tijdens dit symposium presenteren onderzoekers van het Verwey-Jonker Instituut het rapport ‘Een maatje op maat’. In het rapport staat hoe belangrijk het maatjeswerk is: ‘Het draagt bij aan de kwaliteit van leven van de doelgroep. Mensen worden autonomer en actiever en gaan meer aandacht en zorg krijgen voor zichzelf.’ Doordat altijd meer deelnemers zich voor de Vriendendiensten aanmelden dan vrijwilligers, staan mensen noodgedwongen op de wachtlijst. In 1998 richt De Regenboog de EropUit-groep op. Mensen die wachten op een maatje gaan in groepjes van twee tot vier samen in de buurt op stap.
Amsterdamse Vriendendiensten