De nieuwe mobiele gebruikersruimte van Amsterdam binnenkort in gebruik- Interview met Anika Apfel
Midden april 2025 gaat in Amsterdam een nieuwe mobiele dienst voor drugsgebruik (DCR) van start om een aantal problemen aan te pakken die voortkomen uit drugsgebruik in de buitenlucht in een van de parken van de stad. We vroegen Anika Apfel, locatiemanager bij het AMOC-inloopcentrum en drugspreekuur van de Regenboog Groep, naar de ontwikkeling van de nieuwe dienst.
Waarom is de mobiele DCR ontwikkeld? Waarom was het nodig?
De gemeente zocht naar oplossingen om minder mensen drugs te laten gebruiken in het Oosterpark. Er werden naalden gevonden in het park en er zijn mensen die er drugs dealen. De buurt wilde oplossingen om zich veiliger te voelen in het park, en ze wilden minder overlast van mensen die drugs gebruiken. Dus vroegen ze de gemeente om hulp, en de gemeente stuurde meer politie en meer Handhaving.
Maar ze merkten dat de drugsscene zich over de stad verplaatste en ze realiseerden zich dat als ze dat bleven doen, de drugsscene zich gewoon weer zou verplaatsen. Dus wilden ze ook een andere aanpak - harm reduction -schadebeperkende oplossingen aanbieden aan de doelgroep in plaats van ze altijd weg te jagen, kijken wie er is, waarom ze er zijn, wat ze nodig hebben. Dat was de belangrijkste reden.
We hadden een ontmoeting met hen met mijn collega Cedric Charvet, die hen ook de harm reduction training gaf. Ze stelden ons veel vragen over harm reduction programma's die zouden kunnen werken. Ik denk dat het idee zo is gegroeid en steun heeft gekregen.
Kun je het ontwikkelingsproces van de mobiele DCR beschrijven? Wat waren de grootste uitdagingen tijdens de voorbereiding?
Het is een compleet nieuw project en er moeten meerdere mensen aan het stuur zitten. Er moeten ook mensen werken en getraind worden in Harm Reduction benaderingen. Het zal veel vallen en opstaan zijn.
Wat is de reactie van de buurt op het initiatief?
Er zijn bijeenkomsten geweest met de buurt - sommige buren waren erg bezorgd over het drugsgebruik in het park en wilden oplossingen. Anderen waren erg boos over de overlast of voelden zich 's avonds onveilig in het park. Er waren buren die zoiets hadden van, ja, dit is niets vergeleken met de jaren tachtig in het Oosterpark. Heel verschillende reacties.
Gelukkig reageerden mensen heel positief toen ze deze schadebeperkende mobiele eenheid voorstelden. Of, er werd niet zoveel op gereageerd, wat ik als positief beschouw.
Is dit een tijdelijke interventie of een die je van plan bent op de lange termijn te houden?
Voor de lange termijn. Hopelijk kunnen we de mobiele unit blijven gebruiken, ook al is hij op een gegeven moment misschien niet meer nodig in het Oosterpark. We zouden ook naar andere plekken kunnen gaan.
Hoe gaat deze mobiele DCR de al bestaande drugsgebruikersruimten in Amsterdam aanvullen?
We hopen dat we klanten krijgen die we normaal gesproken niet binnen in drugspaleizen zien. Mensen die alleen buiten gebruiken, op straat, of misschien mensen die wel een huis hebben maar niet in hun eigen huis kunnen gebruiken. Mensen voor wie de drempel om hier (AMOC DCR) of naar andere drugsgebruiksruimten te komen misschien te hoog is. Dat is een van de perspectieven.
In de drugsgebruiksruimten die meer voor Nederlanders of niet-EU-burgers zijn, is het aantal cliënten dat daarheen gaat afgenomen. Tegelijkertijd is, voor wat het lijkt, de externe drugsscene gegroeid. Het zal dus ook interessant zijn om te zien waarom ze niet naar binnen gaan, waarom ze geen gebruik maken van drugsgebruiksruimtes.
Ze zijn misschien niet ongehuisvest, maar ze hebben misschien wel andere diensten nodig die ze op dit moment niet krijgen. Ik hoop dat we ze kunnen laten zien dat ze bij ons terecht kunnen, bij hulpverleners die hen niet stigmatiseren, die hen welkom heten en die ondersteuning bieden als ze die nodig hebben. Dat ze zich niet hoeven te schamen voor het gebruik van drugs en ook andere ondersteuning krijgen en een gezondere manier van leven, misschien gezond eten of schone kleren.
Met deze gebruikersruimte is het voor ons ook heel belangrijk om eenzaamheid te bestrijden, om een gastvrije sfeer te creëren. Stress is altijd ongezond, en voor mensen die op straat drugs gebruiken is die stress nog veel hoger omdat ze constant moeten vluchten voor de politie en voor Handhaving, en ze moeten constant drugs scoren, zorgen dat ze geen ontwenningsverschijnselen krijgen. De eenzaamheid van het gebruiken en de schaamte die je kunt voelen of het schuldgevoel dat andere mensen je opleggen zijn erg schadelijk. Harm reduction is om al deze dingen tegen te gaan.
Hoe zorg je voor de veiligheid en het welzijn van mensen die gebruikmaken van de service?
Het gaat vooral om de drie basisprincipes van onze gebruikersruimte (AMOC): veiligheid, hygiëne en stressvrij. Ze zijn allemaal bedoeld om het welzijn en de gezondheid van mensen te verbeteren.
We kunnen hygiëne garanderen door mensen schone materialen te geven voor het gebruik van drugs, en hun stress verlagen door gezond eten te geven en een ruimte waar ze in alle rust kunnen gebruiken zonder weggejaagd te worden en zonder angst voor stigma.
Zoals je ziet, ontstaat er ook een gemeenschap omheen. Het is echt belangrijk voor mensen om dit netwerk te hebben, want als je op straat leeft of als je buiten op straat bent en je thuis niet veilig kunt voelen, heb je mensen om je heen nodig. Je hebt wat liefde in je leven nodig, dus het is echt belangrijk voor hen om ook een gemeenschap te creëren.
Zijn er lessen of best practices getrokken uit de implementatie van de mobiele DCR waar andere schadebeperkende initiatieven hun voordeel mee zouden kunnen doen?
Ik denk dat vooral deze drie principes, stressvrij, veiligheid en hygiëne super nuttig zijn omdat je geen regels hebt als "doe dit niet, doe dat niet".
Uit die basisprincipes kun je alle regels halen. Zeg bijvoorbeeld: knip je nagels niet op tafel want dat is onhygiënisch, of kom niet binnen met een enorm mes want dat voelt onveilig voor mensen, of kom niet met een knallende luidspreker want dat brengt stress met zich mee voor mensen. Je kunt al die regels afleiden van die drie basisprincipes en ik denk dat dit het gastvrijer maakt en mensen ook het gevoel geeft dat ze kunnen meebeslissen over wat we wel en niet doen in een gebruikersruimte. Ze kunnen zeggen, ik voel me onveilig als je dit en dat doet, dus ik wil niet dat je het doet.
Je ziet vaak gebruikersruimten die heel klinisch zijn. Hier ziet het er niet klinisch uit, maar het is nog steeds super hygiënisch. Ik denk dat dat een van de beste praktijken is die we hebben, om het meer als een huiskamer te maken, om echt deze gemeenschapsatmosfeer op te bouwen. Ze gebruiken en injecteren ook drugs in het park, wat ook geen klinische omgeving is. We moeten dus een ruimte creëren die voldoet aan hun behoeften en niet alleen aan wat wij denken dat hygiënisch is of hoe wij denken dat het eruit moet zien.
Is er nog iets anders dat je relevant vindt om te noemen?
Ik hoop alleen dat meer regeringen ook zullen kiezen voor schadebeperking in plaats van criminalisering, want de oorlog tegen drugs helpt mensen niet. Het doodt mensen. Het vernietigt gemeenschappen. Schadebeperking redt levens. In plaats van middelen te verspillen aan de oorlog tegen drugs, als je beter investeert in schadebeperking, verlaag je ook de criminaliteit onder mensen die drugs gebruiken. Dat is ook wetenschappelijk bewezen. Dus ik hoop echt dat er over de hele wereld meer gebruikersruimten en meer schadebeperkingsprogramma's kunnen worden geopend en dat drugs meer gedecriminaliseerd worden en dat meer drugs in meer landen gedecriminaliseerd worden.