ZORG, ONDERDAK & RECHT
Op donderdag 16 oktober organiseerde De Regenboog Groep een congres ter ere van het 50-jarig bestaan. Samen met ambtenaren, collega’s uit het sociaal domein, onderzoekers, ondernemers, belangenbehartigers en ervaringsdeskundigen hebben we het deze middag gehad over zorg, recht en onderdak. Er waren zo’n 130 mensen aanwezig.
De Regenboog Groep zet zich in voor mensen die tussen wal en schip vallen, de ‘stadsverzachter’ van Amsterdam en omgeving. We waren deze dag te gast bij Ru Paré in Slotervaart. Ooit een basisschool, nu een community met tientallen organisaties en initiatieven. Ru Paré staat voor inclusie en sociale rechtvaardigheid: solidariserende buurteconomie en coöperatieve samenwerking. Zij verzorgden ook een heerlijke, authentieke lunch voor alle bezoekers.
Bij binnenkomst koppelden onze collega’s van de Informele Zorg bezoekers aan een zogenaamd ‘Congresmaatje’. Helemaal in de stijl van De Regenboog Groep waar we natuurlijk vaker mensen aan elkaar koppelen voor bijzondere ontmoetingen.
Sasha Vorm opende het congres. Zij is zelf economisch dakloos, praat als dagvoorzitter de dag aan elkaar en dit deed zij op een speelse, ontwapenende en zeer eigen wijze. Daarbij vroeg ze onze directeur Hans Wijnands op het podium, die op zijn beurt terugblikt op 50 jaar Regenboog en zijn blik vooruit richt: we blijven optimistisch, kijken naar wat er wel kan en dat doen we samen. We zullen de stad blijven verzachten.
Halleh Ghorashi gaf een inspirerende keynote over wat het maatschappelijk middenveld betekent voor een samenleving. Hoe we tussen de regels kunnen handelen, tussenruimte kunnen vinden en tussen-personen nodig hebben als verbinder van werelden. Ze pleit voor horizontale netwerken, waarin we de hele mens zien. Zo kunnen we vanuit meerstemmigheid een verschil maken.
De markt gaf ruimte aan onderzoeken en initiatieven die met of door Regenbogers gedaan worden. Hier waren verschillende stands om meer te weten te komen over:
- Een kinderboek over dakloosheid
- De trauma-informed care aanpak
- LHBTIQ+ en vrouwen opvang
- Ervaringen van respijtgasten in Villa Buitenlust
(tekst gaat verder onder de afbeeldingen)
VIJF WORKSHOPS
Vervolgens gingen we uiteen in vijf verschillende workshops:
Emergency cabins in leegstaande kantoren
Een praktisch voorbeeld van hoe er beter gebruikgemaakt kan worden van leegstaande ruimte.
In deze sessie werd samen met de initiatiefnemers van de emergency cabins, een jurist en deelnemers aan de sessie nagedacht hoe initiatieven zoals de emergency cabins sneller en beter ingezet kunnen worden om gebruik te maken van de leegstand in de stad in de strijd tegen de wooncrisis. Om het visueel te maken was een prototype van de emergency cabin opgezet in de ruimte, zodat deelnemers aan de sessie én bezoekers van het congres konden zien, voelen en ervaren hoe het zou werken om in de cabin in een ruimte te slapen. De cabin is een makkelijk en snel in elkaar te zetten houten blok waar een deur, een lattenbodem en opbergruimte ingebouwd is. Het is geschikt voor het tijdelijk en snel opdelen van grotere ruimtes in leegstaande verdiepingen of gebouwen om privacy te creëren en zo gemakkelijk meerdere slaapplekken te creëren. In de sessie gingen we in op het idee, wat er voor nodig is om het mogelijk te maken binnen de huidige wet- en regelgeving én voor welke mensen dit een geschikte oplossing zou kunnen zijn.
De belangrijkste conclusies waren dat:
- Dakloosheid in Amsterdam stijgt; de Ethos-resultaten laten zien dat er in Amsterdam-Amstelland 13.904 getelde mensen dak- of thuisloos zijn. Hoewel Amsterdam al veel doet, is er veel meer nodig. Hoewel er aan de ene kant dakloosheid is, staat er aan de andere kant veel leeg.
- Amsterdam kan laten zien dat het leegstaand vastgoed tijdelijk kan benutten om mensen een dak boven het hoofd te bieden, zonder eindeloze procedures. Omdat Amsterdam haar Omgevingsplan nog aan het vormgeven is biedt dit kansen, en kan de gemeente er nu bewust voor kiezen om eigen maatwerkregels op te nemen die projecten zoals de emergency cabins makkelijker mogelijk maken. Bijv. door de “omgevingsplanactiviteit”: onder voorwaarden vergunningvrij te maken (“ja, mits”) of in het Omgevingsplan concreet te maken onder welke voorwaarden deze vergunning verkregen kan worden (“nee, tenzij”).
- Uit de sessie kwam naar voren dat de emergency in verschillende contexten ingezet kan worden voor verschillende doelgroepen. Vastgoed dat nu niet ingezet kan worden, kan met de inzet van de Emergency Cabins wel tijdelijk omgezet worden naar opvanglocatie zonder grote investeringen of bouwkundige aanpassingen. Samen kunnen we ervoor zorgen dat, ook soortgelijke, innovatieve oplossingen ook écht tot uitvoering komen, zodat niemand onnodig op straat hoeft te slapen.
Meer weten? Neem contact op met Marijn van der List: mvdlist@deregenboog.org.
Solidariteit onder druk
over de opvang en ondersteuning van ongedocumenteerden in steden.
Thomas Swerts, onderzoeker aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam, besprak de situatie van ongedocumenteerden in Rotterdam en Brussel waarbij hij zich richtte op het spanningsveld tussen het nationale, vaak restrictieve, migratiebeleid en de autonomie van de stad om zelf te bepalen hoe opvang van en steun aan ongedocumenteerden er uit ziet. In deze twee steden is de gemeente ‘vijandig’ en staat de solidariteit met ongedocumenteerden onder de druk, maar deze is zeker niet verdwenen en blijft hecht verankerd in de samenleving. Swerts verstaat onder solidariteit: ‘de relationele, symbolische en ruimtelijke praktijken waarmee ongedocumenteerden worden erkend als deel van de stedelijke gemeenschap en via zorg, interactie en stedelijke infrastructuren actief worden benaderd en ingesloten in stedelijk burgerschap.’
De belangrijkste conclusies waren dat:
- Hoewel het klimaat in de twee steden die Swerts behandeld door vijandigheid wordt gekarakteriseerd tegenover ongedocumenteerden, is de solidariteitsbeweging sterk verankerd in het sociale netwerk van de stad. Deze beweging blijft overeind ondanks dat solidariteit onder druk staat.
- Ondanks die vijandige stad, zien we toch ook wel positieve acties van de gemeente om voor opvang te zorgen, zoals het vrijmaken van vastgoed voor de opvang van ongedocumenteerden. De tegendruk is er en blijft mogelijk.
- In dit licht is de informele sector soms belangrijker dan de formele die we langzaam afgebroken zien worden.
Meer weten? Neem contact op met Frederiek de Vlaming: fdvlaming@deregenboog.org.
Hulpverlening in een Europa zonder grenzen
Aki Herlyn, voormalig maatschappelijk werker, vertelt over de geschiedenis van AMOC, met een focus op mobiliteit, dakloosheid en hulpverlening in Amsterdam vanaf de jaren zeventig. Vervolgens is er een panelgesprek over de dakloosheid onder EU burgers en het Plan van Aanpak vanuit drie pilotgemeenten (Rotterdam, Utrecht en Amsterdam) en een niet-pilot gemeente (Zaanstad).
De belangrijkste conclusies waren dat:
- In alle steden ervaart men dat de problematiek van dakloosheid rondom EU-burgers toeneemt.
- Elke stad of regio richt hulp en onderdak aan EU-burgers verschillend in.
- We zien mogelijkheden om van elkaar te leren, samen op te trekken als steden onderling maar ook richting Den Haag (of zelfs Europa).
Meer weten? Neem contact op met Michael Sprokkereef: msprokkereef@deregenboog.org.
Sociaal ondernemen in de zorg
Over de ervaringen van Amsterdammers die respijtzorg afnemen binnen een sociale firma
Michiel Vervier, onderzoeker aan de VU, doet onderzoek naar sociaal ondernemerschap als aanjager van sociale veranderingen. Hij doet onderzoek naar sociaal ondernemerschap in de zorg,de voedselindustrie of duurzaamheid. Centraal in zijn verhaal stond de respijtzorg in Villa Buitenlust en de ervaringen van de respijtgastendieer verbleven. Villa Buitenlust is een onderneming die sociale doelen wil bereiken, door middel van ondernemerschap. Eva de Rooij, locatiehoofd van Villa Buitenlust vertelde over deze plek, de ideeën erachter en de uiteenlopende gebruikers van en activiteiten in de Villa.
De belangrijkste conclusies waren dat:
- De kruisbestuiving van mensen in Villa Buitenlust, uit het bedrijfsleven, kunstenaars, vrijwilligers, mensen die werkervaring opdoen en respijtgasten levert bijzondere ervaringen op.
- Zorg die niet als zorg voelt, zo verwoorden de respijtgasten hun verblijf in de Villa. Dit type zorg normaliseert en dat heeft een positief effect op het herstel dat mensen ervaren. Respijtgasten worden niet getypeerd als client of patient’, niet ergens weggestopt, maar onderdeel van een levendige omgeving waarbij zelf bepalen wat het beste voor hen werkt.
- Sociaal ondernemerschap in de zorg heeft groot potentieel: het dringt zorgkosten terug en het levert een unieke, effectieve vorm van zorg op. De missie om een sociaal probleem aan te pakken (hoogdrempelige arbeidsmarkt) of iets te willen betekenen voor een specifieke doelgroep (jongvolwassenen of bijstandsmoeders) kan het startpunt zijn van een plan voor een sociale onderneming.
Meer weten? Neem contact op met Marit Postma: mpostma@deregenboog.org.
Workshop Inclusieve wijk
Over het verlagen van drempels Huizen van de Wijk voor Amsterdammers met een mentale kwetsbaarheid.
Introductie door Mitchell Kooi, programmacoördinator Groepsaanbod van de Regenboog, over de rol van de kwartiermaker en de informele zorg in het verlagen van drempels van het Huis van de Wijk. In zijn verhaal kwamen de volgende elementen naar voren:
- Onaangepast gedrag kan een roep om aandacht zijn; de meeste Amsterdammers willen uiteindelijk graag meedoen
- Kwartiermaker speelt een rol in de “tussenruimte” en verlaagt drempels waar veel (vrijwillige) medewerkers van een Huis van de Wijk zich niet eens bewust van zijn. En daarmee trachten zij buurten en Huizen van de wijk zachter te maken door simpelweg aanwezig te zijn en te doén.
- Voor kwetsbare Amsterdammers in een maatjestraject van de Regenboog (informele zorg), kan groepsgericht aanbod in een Huis van de Wijk bijdragen aan een duurzame landing in de wijk en netwerkversterking.
Vervolgens hebben we samen met een divers panel bestaande uit opbouwwerk/Huis van de Wijk, deelnemer/ervaringsdeskundige, W in de Wijk, informele zorg en Buurtteam, perspectieven uitgewisseld t.a.v. de vraag: hoe versterken we elkaar in een stad waarin iedereen mee kan doen? Wat is daarvoor nodig? De belangrijkste uitkomsten van het gesprek waren:
- Zorgen voor een zachte landing in (een Huis van) de Wijk: met iemand meegaan kan veel verschil maken (bijvoorbeeld een maatje). Om samen met iemand de stap over de drempel te maken.
- Cultuurverandering is noodzakelijk om écht sociaal toegankelijk te kunnen zijn; o.a. door (vrijwillige) medewerkers toe te rusten hoe om te gaan met onbegrepen gedrag. Je moet het met elkaar doen.
- Balans bewaren zodat een Huis van de Wijk veilig blijft (ruimte blijven maken voor besloten plekken)
- Samen optrekken en buurtlocaties betrekken bij deze beweging
Meer weten? Neem contact op met Jessie Verhave: jverhave@deregenboog.org.
We sloten de dag af met wethouder Groot Wassink (oa Opvang en Sociale Zaken). Samen met de dagvoorzitter reflecteerde hij op de Ethos-resultaten en op de vragen en dilemma’s die vanuit de verschillende workshops van het congres naar boven kwamen.
We kijken terug op een geslaagd jubileumcongres en willen alle sprekers, bezoekers én de mensen van de locatie van Ru Pare bedanken dat zij dit mede mogelijk hebben gemaakt. Wij gaan - geïnspireerd - door als ‘stadsverzachter’ en blijven ons graag samen met jullie inzetten voor meerstemmigheid, voor het creëren van tussenruimte en voor het zien van de hele mens.